Ăn đặc sản “ruộng đồng” dễ có nguy cơ mắc bệnh sán nhái

Nếu ăn các loại đặc sản thịt ếch, nhái, chim, rắn nhiễm ấu trùng sán giả không được nấu chín kỹ, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm thì rất dễ có nguy cơ mắc phải bệnh sán nhái.

Đặc điểm của sán nhái

Sán kém chất lượng có tên khoa học là Diphyllobothrium erinacei gây bệnh cho người tại giai đoạn ấu trùng. Ấu trùng có dạng hình sâu với tên riêng là sparganum, bệnh do chúng gây nên gọi là sparganosis. Bệnh sán giả là bệnh của súc vật nhưng có khả năng lây truyền cho người. Vật chủ chính và nguồn bệnh lây nhiễm là những động vật ăn thịt như chó, mèo, các động vật hoang dại. Sán chất lượng kém trưởng thành ký sinh ở ruột non của các động vật này.

Món thịt ếch ngon lành có thể trở thành tai họa ví dụ không được nấu chín

Sán giả đẻ trứng về nước, trứng bị những con phù du - giáp xác gọi là các cyclops ăn phải, đó là những vật chủ phụ thứ nhất của sán. Sau đó, các cyclops bị ếch, nhái, chim, rắn ăn. Những vật chủ này phát triển thành vật chủ phụ thứ hai của sán. Khi ký sinh ở vật chủ phụ, ấu trùng tại dạng hình sâu dài khoảng vài centimét, màu trắng ngà, không chia đốt, không có đầu tại phía trước, chỉ có ống giác giả.

Trên thực tế, người có thể trở thành vật chủ phụ thứ 2 của sán giả trong các trường hợp như uống nước có cyclops đã nhiễm sán, ấu trùng sán về ống tiêu hóa, chui vào thành dạ dày, ruột và tạo thành u tại đó hoặc người ăn thịt ếch, nhái, chim, rắn... còn sống, có ấu trùng sán vào ống tiêu hóa, ấu trùng có thể di chuyển đến thành dạ dày, ruột và tạo thành khối u. Ngoài ra, tại 1 số địa phương, người dân có tập tục dùng thịt ếch, chất lượng kém sống đắp vào da hoặc mắt để chữa bệnh viêm tấy tại chỗ; ấu trùng sán sẽ chui về da, mắt và gây nên khối u ở đó.

Ở Việt Nam, người dân ở 1 số vùng thôn quê có quan niệm sai lầm cho rằng đau mắt đỏ là do “bốc hỏa”; vì vậy sử dụng thịt ếch, chất lượng kém sống là chất lạnh, mát đắp vào mắt để hạ hỏa”; khi đó ấu trùng sán từ thịt ếch, chất lượng kém bò vào mắt gây u tại mắt và có thể bị mù. Một số trường hợp người có thể bị nhiễm sán chất lượng kém do rửa mặt bằng nước có cyclops.

• 
• 

Chẩn đoán, điều trị

Triệu chứng bệnh lý phụ thuộc về nơi có ấu trùng sán dạng hình sâu ký sinh. Nếu ấu trùng sán ký sinh tại mắt gây đau mắt, chảy nhiều nước mắt, viêm sưng màng tiếp hợp, bờ mi, mí mắt. Nếu ấu trùng sán ký sinh ở da sẽ gây ngứa, nổi mẩn, thâm nhiễm chung quanh ký sinh trùng; đôi khi có cảm giác thấy ấu trùng di chuyển. Trên thực tế đã phát hiện thấy ấu trùng sán chất lượng kém có dạng hình sâu ở vùng màng ruột, thận, bàng quang, phổi, xoang ngực, tim và mô não. Tiên lượng bệnh nặng khi ấu trùng sán giả xâm nhập sâu về bên trong.  

Chẩn đoán xác định chắc chắn các trường hợp bị nhiễm sán nhái căn cứ vào việc phẫu thuật lấy được ấu trùng sán.

Việc điều trị cũng bằng phẫu thuật, ví dụ không mổ được thì dùng thuốc novarsenol liều lượng từ 0,3 - 0,45g/kg trọng lượng cơ thể trong mỗi ngày; dùng từ 4 - 5 ngày. Thuốc praziquantel và mebendazole không có tác dụng diệt ký sinh trùng.

 TTƯT.BS. Nguyễn Võ Hinh

Lời khuyên của thầy thuốc Phòng bệnh ấu trùng sán chất lượng kém bằng cách không uống nước lã; không ăn thịt ếch, nhái, chim, rắn... chưa được nấu chín kỹ; không sử dụng thịt ếch, giả sống đắp về mắt, vào da để chữa bệnh. Ngoài ra, cần sử dụng nguồn nước hợp vệ sinh trong sinh hoạt.